Véddi o wikitèsto de Volùmme

{{Grafîa ofiçiâ}}
[[Immaggine:Metre-cube-beton-p1040192.jpg|miniatura|Scultûa ch'a raprezénta 'n volùmme de in mêtro cùbbo.]]
O '''volùmme''' o l'é a quantitæ ch'a mezûa o [[Spassio (fixica)|spàçio]] tridimenscionâle contegnûo drénto a 'na [[Superfiçie (matematica)|superfìcce]] serâ, cómme o spàçio òcupòu da 'n ògètto ò da 'n lìquido a l'intèrno de 'n contegnitô<ref>{{Léngoe|EN}}[https://www.youmath.it/formulari/formulari-di-geometria-solida/1170-formule-volume-solidi.html Definiçión do volùmme] in sciô scîto youmath.it</ref>.

Pe definiçión, inte 'n spàçio tridimenscionâle, tùtte e figûe de unn-a ò [[Area|dôe]] dimenscioìn àn 'n volùmme pægio a zêro.

== Unitæ de mezûa do volùmme ==

=== Scistêma internaçionâle ===
Coscì cómme pe-e unitæ de mezûa de l'[[Area|àrea]], quélle do volùmme són corispóndenti a-e relatîve unitæ de mezûa da [[longhéssa]]: ògni volùmme de grandéssa unitâia o l'é determinòu da 'n cùbbo ch'o l'à di lâti de [[longhéssa]] unitâia (cómme e sò fàcce ascì, ch'aviàn 'n'àrea unitâia).

L'unitæ de mezûa fondamentâle a l'é o mêtro cùbbo, çernûa da-o [[scistêma internaçionâle de unitæ de mezûa]] e derivâ da-o [[mêtro]], unn-a de 7 unitæ de bâze. E âtre unitæ inportànti són riportæ inta tabélla chi de sótta:
{| class="wikitable"
|+'''<big>Unitæ de mezûa do volùmme</big>'''
!Unitæ
|milìmetro cùbbo
|cìtto cùbbo
|dexímetro cùbbo
|mêtro cùbbo
|decàmetro cùbbo
|etàmetro cùbbo
|chilòmetro cùbbo
|-
!Scìnbolo
|mm<sup>3</sup>
|cm<sup>3</sup>
|dm<sup>3</sup>
|m<sup>3</sup>
|dam<sup>3</sup>
|hm<sup>3</sup>
|km<sup>3</sup>
|-
!Valô (in mêtri quàddri)
|0,000000001 m<sup>3</sup>
|0,000001 m<sup>3</sup>
|0,001 m<sup>3</sup> (1''l'')
|1 m<sup>3</sup>
|1000 m<sup>3</sup>
|1.000.000 m<sup>3</sup>
|1.000.000.000 m<sup>3</sup>
|}
Into scistêma internaçionâle, l'é acetòu cómme unitæ de mezûa o [[Litro|lîtro]] ascì, scibén che quésto o no l'é 'n'unitæ derivâ da quélle de bâze. A ògni mòddo, no l'é difìçile fâ a conversción inte mêtri cùbbi: defæti in lîtro o l'é pægio a in dexímetro cùbbo, ö sæ a 0,001 m<sup>3</sup> ò a 1/1000 m<sup>3</sup>.

=== Âtri pàixi ===
Inti çèrtidùn pàixi, cómme i [[Stati Unïi d'America|Stâti Unîi d’América]], a [[Libeïa|Libeîa]] e o [[Myanmar]], óltre che parçialménte into [[Regno Unïo|Régno Unîo]] e [[Canada|Cànada]], s'adêuvia pe cóntra o scistêma inperiâle. E unitæ de mezûa de volùmme prinçipæ into quésto scistêma són<ref>{{Çitta web|url=http://ts.nist.gov/WeightsAndMeasures/Publications/appxc.cfm#4e|tìtolo=General Tables of Units of Measurement|outô=Weights and Measures Division, NIST|scîto=ts.nist.gov|editô=National Institute of Standards and Technology|léngoa=EN|vìxita=2021-03-03|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20111210164956/http://ts.nist.gov/weightsandmeasures/publications/appxc.cfm|dataarchivio=2011-12-10}}</ref>:
[[Immaggine:Oil_drum_55_gallon.jpg|miniatura|199x199px|'Na barî]]

==== Pe-i volùmmi ====

* o pòlice cùbbo 1 in<sup>3</sup> = 16,3873 cm<sup>3</sup>

* o pê cùbbo 1 ft<sup>3</sup> = 0,0283 m<sup>3</sup>
* a iàrda cùbba 1 yd<sup>3</sup> = 0,7646 m<sup>3</sup>
* o mìggio cùbbo 1 mi<sup>3</sup> = 4.168,1818 m<sup>3</sup>

==== Pe-i lìquidi ====

* o minim (US) 1 min = 0,0000617 dm<sup>3</sup> = 0,0617 ''l'', l'è ascì pægio a 1/60 de dràmma lìquida
* a dràmma lìquida (US) 1 fl dm = 0,0037 dm<sup>3</sup> = 0,0037 ''l'', l'è ascì pægia a 1/1024 de galón
* a ónsa lìquida (US) 1 fl oz = 0,0296 dm<sup>3</sup> = 0,0296 ''l'', l'è ascì pægia a 1/128 de galón
* o gill (US) 1 gill = 0,1421 dm<sup>3</sup> = 0,1421 ''l'', l'è ascì pægio a 1/32 de galón
* a pìnta lìquida (US) 1 pt = 0,5683 dm<sup>3</sup> = 0,5683 ''l'', l'è ascì pægia a 1/8 de galón
* o quàrto lìquido (US) 1 qt = 1,1365 dm<sup>3</sup> = 1,1365 ''l'', l'è ascì pægio a 1/4 de galón
* o galón (US) 1 gal = 4,546 dm<sup>3</sup> = 4,546 ''l''
* a barî (do petròlio) 1 bbl = 158,9873 ''l'', ancón a-a giornâ d’ancheu dêuviòu pe mezuâ a quantitæ de petròlio

== Càlcolo do volùmme ==

=== Figûe sòlide nòtte ===
A tabélla chi de sótta a contêgne e fórmole pe-o càlcolo do volùmme de figûe sòlide prinçipæ<ref>{{Léngoe|EN}}[https://www.youmath.it/formulari/formulari-di-geometria-solida/1170-formule-volume-solidi.html Càlcolo do volùmme] in sciô scîto youmath.it</ref>:
{| class="wikitable"
!Fórma
!Fórmola
!Raprezentaçión
|-
|Cùbbo
| style="text-align:center" |<math>V=a^3\;</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Wuerfel-1-tab.svg|70x70px]]
|-
|Paralelepìpedo rètto
| style="text-align:center" |<math>V=abc</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Quader-1-tab.svg|123x123px]]
|-
|Prìsma
| style="text-align:center" |<math>V=B h</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Prisma-1-e.svg|92x92px]]
|-
|Piràmide
| style="text-align:center" |<math>V=\frac{1}{3} B h</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Pyramide-46-e.svg|158x158px]]
|-
|Paralelepìpedo
| style="text-align:center" |<math>V=a b c  \sqrt{K}</math> <small><math>\begin{align}
  K = 1 &+ 2\cos(\alpha)\cos(\beta)\cos(\gamma) \\
        &- \cos^2(\alpha) - \cos^2(\beta) - \cos^2(\gamma)
\end{align}</math></small>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Parallelepiped-1-tab.svg|97x97px]]
|-
|Tetraedro (regolâre)
| style="text-align:center" |<math>V={\sqrt{2}\over12}a^3 \,</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Tetraeder-1-tab.svg|76x76px]]
|-
|Sfêra
| style="text-align:center" |<math>V=\frac{4}{3} \pi r^3 </math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Kugel-1-tab.svg|70x70px]]
|-
|Elisòide
| style="text-align:center" |<math>V=\frac{4}{3}\pi abc</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Ellipsoid-1-tab.svg|114x114px]]
|-
|Cilìndro
| style="text-align:center" |<math>V=\pi r^2 h</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Zylinder-1-tab.svg|70x70px]]
|-
|Cöno
| style="text-align:center" |<math>V=\frac{1}{3}\pi r^2 h</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Kegel-1-tab.svg|78x78px]]
|-
|Töòide <small>(''Toroide'')</small>
| style="text-align:center" |<math>V=2\pi^2 Rr^2</math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Torus-1-tab.svg|200x200px]]
|-
|Sòlido de rotaçión
| style="text-align:center" |<math>V= \pi \cdot \int_ {a}^b f(x)^2\mathrm{d}x </math>
| style="text-align:center" |[[Immaggine:Vase-1-tab.svg|189x189px]]
|}

=== Càlcolo co-i integrâli ===
Into [[càlcolo infiniteximâle]], se peu calcolâ o volùmme de 'na quæ se sæ figûa sòlida gràçie a-i [[Integrâle|integrâli]] mùltipli, dæta 'na fonçión ch'a ne descrîve e superfìcce e 'n scistêma de coordinæ rispètto a-o quæ integrâlo. O volùmme de 'na región de spàçio in R<sup>3</sup> o l'é dónca definîo cómme l'integrâle tèrso da fonçión costànte <math>f (x,y,z) = 1</math> inte quélla región, scrîto ascì:

<math>\iiint\limits_D 1 \,dx\,dy\,dz</math> , dónde D o l'é a región de spàçio consciderâ<ref>{{Léngoe|EN}}[https://www.youmath.it/forum/analisi-2n/37030-volume-di-un-insieme-con-integrale-triplo-e-coordinate-sferiche.html Càlcolo do volùmme co-i integrâli mùltipli] in sciô scîto youmath.it</ref>.

== Nòtte ==
<references />

== Vôxe corelæ ==
* [[Volùmme (termodinàmica)]]
* [[Longhéssa]]
* [[Area|Àrea]]

== Âtri progètti ==
{{Interprogetto}}

== Colegaménti estèrni ==
* {{Çitta publicaçión|outô=A. Thompson|outô2=B.N. Taylor|dæta=2019-05-20|tìtolo=The NIST Guide for the use of International System of Units|revìsta=SI Brochure|editô=National Institute of Standards and Technology|volùmme=9|léngoa=EN|vìxita=2021-03-03|url=https://www.nist.gov/pml/special-publication-811#B}}

{{Contròllo de outoritæ}}

[[Categorîa:Giòmetrîa]]
[[Categorîa:Fixica]]